Her edebi metin gibi hikâye de yazıldığı dönemin sosyal ve siyasal olaylarından, toplumsal yapıdan, o dönem insanlarının duygu ve düşünce dünyasından, yaşama bakış açısından; kısaca dönemin zihniyetinden çeşitli izler taşır. Her metin bir tema çevresinde oluşur. Eserdeki olay örgüsünü meydana getiren diyaloglar, karşılaştırmalar, çatışma bir temayı oluşturur. Bu yazımızda hikâyede tema, konu ve çatışma kavramlarını sizler için inceledik.
Hikâyede Tema
- Bir metinde üzerinde durulan duygu, düşünce ve hayallere tema denir. Olay örgüsünü oluşturan parçaların bütünleştirilmesinden yola çıkılarak tema bulunur.
- Anlatmaya bağlı edebi metinlerde bir olay örgüsü, bu olayla doğrudan ya da dolaylı ilgisi bulunan tip ve karakter, olayın geçtiği çevre ve zaman dilimi vardır. Metindeki olay örgüsünü oluşturan bu birimler arasındaki çatışmadan yola çıkılarak metnin teması bulunur.
- Eserdeki temel çatışmanın en kısa ifadesine tema denir. Anlatmaya bağlı edebi metinlerde yapıyı oluşturan birimler, metindeki temel çatışmayı yani temayı ortaya koymak, vurgulamak için kullanılan bir araç durumundadır. Yazar olay örgüsünü hatta mekân ve zaman kavramını bile kafasında oluşturduğu bir temayı öne çıkarmak, okura iletmek amacıyla kurgular.
- Tema, diğer metin türlerinde olduğu gibi anlatmaya bağlı metinlerde de yapıyı kuran birimler arasındaki birlik ve bütünlüğü sağlayan bir ögedir. Yani tüm birimler tema etrafında bir araya gelerek yapısal bütünlüğü meydana getirir.
- Temayı belirleyen bazı düşünce sistemleri, edebi, siyasi düşünceler ve akımlar vardır. Edebi metin, yazıldığı dönemin sosyal ve siyasal olaylarından, toplumsal yapısından, o dönem insanlarının duygu ve düşünce dünyasından, yaşama bakış açısından yani dönemin zihniyetinden çeşitli izler taşır ve her metin, dönemini yansıtan bir tema çevresinde oluşur.
Hikâyede Konu
- Konu, hakkında konuşulan, söz söylenen nesne, olay, durum ya da kavramdır. Temanın belli bir bağlamda kişi, yer, zaman ve durum bildirecek şekilde sınırlandırılması, somutlaştırılmasıdır.
- Bir temaya hangi bakış açısından yaklaşacağımızı ve ne söyleyeceğimizi belirleme işi temadan konuya geçiştir yani konunun belirlenmesidir.
Hikâyede Çatışma
- Anlatmaya bağlı metinlerde (hikâye, roman, masal…) tema, metnin olay örgüsüne hâkim olan “çatışma”dır.
- Çatışma, kişilerin durumları, amaçları, hareketleri bakımından birbirlerine karşı olmaları sonucunda ortaya çıkan karşıtlıktır. Metinde üzerinde durulan kavram yani insanın eyleme dönüşmüş tutkuları, özlemleri, düşleri ya da istekleridir.
