İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
İkinci Yeni şiiri, 1950’den sonra kötü “Garip” tarzı şiirlerin hakim olduğu bir ortamda Garip’e karşı olarak doğmuştur. Garip anlayışının tersine herhangi bir doğuş aşaması yoktur. Hatta “İkinci Yeni” topluluğu üyesi olarak bilinen bazı şairler birbirlerini hiç görmemişlerdir. “Yeditepe” ve “Pazar Postası” isimli dergilerde yayımlanan şiirler “İkinci Yeni” şiirinin oluşmasında etkili olmuştur. “İkinci Yeni’nin isim babası “Muzaffer Erdost”tur.
İkinci Yeni Şiiri Genel Özellikleri
- Çok uzun soluklu olamamış, geniş bir okuyucu kitlesi bulamamış ancak Türk şiirine yeni boyutlar, yeni ögeler getirmişlerdir.
- Şiir dilinin konuşma dilinden ayrılmasını, mantık süzgecinden geçmesini ve kendine özgü bir yapıda olmasını savunmuşlardır.
- Şiirde açık ve yalın anlatıma yer vermemek gerektiğini savunmuşlardır.
- Kapalı anlatıma sahip, izlenimsel şiirler yazmışlardır.
- Her okuyana, dahası her yeniden okuyana ayrı ayrı yorumlar yapma olanağı sağlayan şiirler yazmışlardır.
- Orhan Veli ve arkadaşlarının yalın anlatımına tepki göstermişlerdir.
- “Şiir için şiir” anlayışıyla hareket etmiş, aydınlara seslenmek istemişlerdir.
- Şiiri, görüntülerin verildiği bir araç olarak değerlendirmişlerdir.
- Şiirde anlamı önemsememişler, ikinci plana atmışlardır.
- Şiirde söyleyişe önem vermişler, ön plana çıkarmışlardır.
- Şiiri bir öykü anlatma aracı değil, öteki yazın türlerinden kesin çizgilerle ayrılan bir tür olarak görmüşlerdir.
- Şiirde doğa betimlemelerine yer verilmesini, öteki türlerde anlatılamayanların dile getirilmesini savunmuşlardır.
- Konuyu, olayı şiirden atmışlardır.
- Şiirin insanlara yararlı olmak için yazılmadığını, bu yüzden erdem, ahlak, toplum ve gerçek gibi konuların şiirin dışında aranması gerektiğini ileri sürmüşlerdir.
- Eşya, görünüm ve özellikle insanı gerçeküstücülükten daha aşırı bir soyutlama ile anlatmayı amaç edinmişlerdir.
İkinci Yeni Temsilcileri
Cemal Süreya (1931 – 1990)
- İlk şiiri olan Şarkısı Beyaz’ı 1958’de Mülkiye dergisinde yayımlayan Süreya, daha sonra pek çok dergide yazdı.
- 1966 yılından itibaren 47 sayı yayımladığı Papirüs adlı dergiyi çıkardı.
- İkinci Yeni akımına dahil olan sanatçıların bu dergi etrafında toplanması onun sayesindedir.
- İkinci Yeni’yi benimseyen sanatçılar içinde geniş kitlelere ulaşabilen ender sanatçılardandır.
- Şiirlerinde halk diline yer vermiş, anlamsızlıktan uzak durmuştur.
- Kendine özgü söyleyiş biçimi ve şaşırtıcı buluşları vardır.
- Geleneğe karşı olmakla birlikte şiirlerinde geleneğin etkisi görülür.
Eserleri: Üvercinka, Göçebe, Sevda Sözleri, Beni Öp Sonra Doğur Beni, Güz Bitiği, Sıcak Nal, Uçurumda Açan (Şiir) Şapkam Dolu Çiçekle; Günübirlik, Folklor Şiire Düşman, Uzat Saçlarını Frigya, On Üç Günün Mektupları (Düzyazı)
İlhan Berk (1918- 2008)
- İlk şiirlerinde Nazım Hikmet etkisindedir.
- Bu dönemde yazdığı şiirlerini Güneşi Yakanların Selamı adlı kitabında toplamıştır.
- Daha sonraki şiirlerinde Garipçilere yakınlaşmış 1953’te yazdığı Sen Antonie’in Güvercinleri adlı şiiriyle, İkinci Yeni’de karar kılmıştır.
- Serbest yazı, otomatik şiir anlayışıyla İkinci Yeni şiir anlayışını en ileri seviyeye çıkarmıştır.
- İkinci Yeni dönemi şiirlerinde anlamsızlığa yöneldiği gerekçesiyle eleştirilmiştir.
- Hep bir arayış içinde olmuş, kimi zaman şiirde konuyu yok etme deneyine girişmiş, bazen de geleneksel şiirin klasik kalıplarından (türkü biçimlerinden, beyitlerden) yararlanmıştır.
Eserleri: Güneşi Yakanların Selamı, İstanbul, Günaydın Yeryüzü, Türkiye Şarkısı, Köroğlu, İstanbul Kitabı, Kitaplar Kitabı, Deniz Eskisi, Çivi Yazısı, Güzel Irmak Avluya Düşen Gölge… (Şiir)
Turgut Uyar (1927- 1985)
- Yedigün dergisinde yayımlanan “Yâd” isimli şiiriyle sanat hayatına başlamıştır.
- İlk şiirlerinde kendi yaşamının ve çevresinin yaşantısı üzerinde durmuş; aşk, ayrılık, ölüm gibi temaları işlemiştir.
- Ölçülü, uyaklı ve geleneksel şiirin etkisiyle yazılan bu şiirleri de vardır.
- İlerleyen dönemlerde yazdığı şiirlerinde büyük kent hayatını bütün karmaşıklığı ve sarsıntılarıyla dile getirdi.
- Toplum ve törelerle çatışan insanların yenilgisine yakılmış ağıtlar niteliğinde şiirler yazdı.
- Şiirle düz yazı arasındaki ayrımı ortadan kaldıran şiir denemeleri yapan sanatçı, şiiri biçim ve öz bakımından yenileştirmeye çalıştı.
- Son dönem şiirlerinde karamsar bir havaya bürünen sanatçının dili de daha yalın bir söyleme yaklaşmıştır.
Eserleri: Arzı Hâl, Türkiyem, Dünyanın En Güzel Arabistanı, Tütünler Islak, Her Pazartesi, Divan, Toplandılar, Kayayı Delen İncir, Dün Yok mu (Şiir)
Edip Cansever (1928- 1986)
- İkinci Yeni’nin önde gelen sanatçılarındandır.
- İlk şiirlerini topladığı “İkindi Üstü” adlı kitapta bohem bir anlayış sezilir.
- İkinci şiir kitabı olan “Dirlik Düzenlik”te kendisine özgü bir şiir evreni kurdu.
- Şiirlerinde bireyin arayışlarını, umutsuzluklarını, uyumsuzluğa varan yaşam ilişkilerini yansıtmaya çalıştı.
- Kapalı imgelere yaslanan, bu yüzden de anlamsız diye nitelenen şiirler yazdı.
- 1963’ten sonra yeni bir şiire yönelen sanatçı, kapalı şiirden uzaklaşmış, toplumcu yalın şiirler yazmıştır.
Eserleri: İkindi Üstü, Dirlik Düzenlik, Yerçekimli Karanfil, Umutsuzlar Parkı, Ben Ruhi Bey Nasılım, Petrol, Sonrası Kalır, Eylülün Sesiyle, Sevda ile Sevgi, Yeniden, Oteller Kenti, Çağrılmayan Yakup, Tragedyalar, Gül Dönüyor Avucumda… (Şiir)
Ece Ayhan (1931-2002)
- Türk Dili dergisinde yayımlanan ilk şiiriyle birlikte dikkatleri çekti.
- Kendine özgü çağrışımlar örülü şiirleriyle hem Türk şiirinde hem de İkinci Yeni’nin içinde kendine farklı bir kanal açtı.
- Ortalamaya ve sıradanlığa teslim olmamayı ilke edinen ve aykırı üslup taşıyan şiirler yazdı.
- Kelimeleri bozan, cümleleri ters yüz eden ve görüntülerle imge yakalamaya çalışan kuraldışı bir ifade tarzı benimsedi.
- Şiirlerinde imgeye çok önem veren Ece Ayhan, şiiri bir imgeler sanatı olarak algılamıştır.
Eserleri: Kınar Hanım’ın Denizleri, Bakışsız Bir Kedi Kara, Ortodoksluklar, Kolsuz Bir Hatta,Zambaklı Padişah, İçin Şiirler, Yort Savul… (Şiir)
Ülkü Tamer (1937-…)
- İlk şiir kitabı “Soğuk Otların Altında” ile başlayarak İkinci Yeni duyarlılığını yansıtan yoğun ve özgün bir imge anlayışı geliştirdi.
- Yalın bir dil kullandığı şiirlerinde giderek toplumsal kaygılar ve düşünce öğeleri ağırlık kazandı.
- Her dönemde kendine özgü olmayı başardı.
- Türkü, koşma tadında, masalları, doğa görüntülerini, çocuksu duyarlılığını yansıtan özgür çağrışımların beslediği neşeli, gülmece yüklü şiirler yazdı.
Eserleri: Soğuk Otların Altında, Gök Onları Yanıltmaz, Ezra ile Gary, Virgülün Başından Geçenler, İçime Çektiğim Hava Değil Gökyüzüdür, Sıragöller, Seçme Şiirler, Yanardağın Üstündeki Kuş (toplu şiirler) (Şiir) Çağdaş Latin Amerika Şiiri Antolojisi (Antoloji)
Sezai Karakoç (1933-2022)
- İkinci Yeni şiir anlayışını geleneğe, İslam düşüncesine bağlayan şairdir.
- İkinci Yeni akımı doğrultusunda geleneksel İslam kültürü ile eski Türk ve Ortadoğu uygarlıklarından beslenen çarpıcı, mistik, özgün şiirler yazdı.
- Fikir ve sanat eserlerinde, geleneğin yeniden üretilmesinden hareketle, İslam Medeniyeti’nin dirilişi davasını savundu
- Aralıklarla otuz üç yıl çıkardığı Diriliş dergisi çevresinde çok sayıda genç aydının, fikir ve sanat adamının yetişmesine öncülük etti.
- Zaman zaman geleneksel şiire de yaklaşan modern diliyle, Türk şiirini metafizik bir esasa yerleştirdi.
- 1960 yılından sonra, “Köpük” şiiri ile başlayan ve geleneksel kültür ürünlerini çağdaş şiir biçimi ve anlayışı içinde yeniden yorumlama olarak tanımlanabilecek bir şiir dünyasına yöneldi.
Eserleri: Gün Doğmadan (Bütün Şiirleri) Körfez, Şahdamar, Hızırla Kırk Saat, Sesler, Taha’nın Kitabı, Kıyamet Aşısı, Mağara ve Işık, Gül Muştusu, Zamana Adanmış Sözler, Şiirler, Ayinler, Alınyazısı Saati, Leyla İle Mecnun, Ateş Dansı (Şiir) Yunus Emre, Yazılar, Edebiyat Yazıları, Yitik Cennet… (düz yazı)