İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
Mülakat Türünün Özellikleri Nelerdir?
- Mülakatın kurallarını büyük ölçüde, kendisiyle konuşulan kişinin mizacı, kültürü belirler.
- Kendisiyle görüşülen kişiden alınan cevapların aynen ve yorumlanmadan yayımlanması mülakatın ayırıcı özelliğidir. Aksi takdirde mülakat, röportaja kayar. Bu nedenle, görüşme teyp ya da video kasetine alınmalı; daha sonra kasetteki ifadeler yazıya çevrilmelidir.
- Sözlü bir anlatım türü olmasına rağmen, daha sonra düzenlenerek genellikle gazete ve dergilerde yayımlanır.
- Mülakat türünde konunun sınırları iyi çizilmelidir. Sorular, bu çerçevenin dışına çıkmamalı ve asıl öğrenilmek istenen konulara yönelik sorular yöneltilmelidir.
- Görüşmeyi düzenleyen kişi, görüşmenin sonunda kibar bir ifade kullanmalıdır. “Bize vakit ayırdığınız ve verdiğiniz önemli bilgiler için size / sizlere çok teşekkür ederim.” gibi.
- Mülakat ya kişi ya da konu odaklı olur. Kişi odaklı mülakatlarda görüşülen kişinin hayatı, düşünceleri ve eserleri öne çıkar. Konu odaklı mülakatlarda ise bir konunun aydınlatılması amaçtır. Bu tür bir mülakatta görüşülen kişinin kim olduğundan çok konuyla ilgili söyledikleri önem kazanır.
- Mülakatta dilin göndergesel işlevi ağır basar ve söyleşmeye bağlı anlatımdan yararlanılır.
- Mülakat sırasında iletişim tablosundaki ögeler yalın bir biçimde ortaya çıkar.
Mülakatın Yöntemleri
- Mülakatın temeli diğer kişiyi konuşmaya ikna etmeye dayanmaktadır. Kişiyi konuşmaya başlatmak mülakatı yapan kişinin bileceği iştir. Herkesin kendine özgü bir yöntemi vardır. Bu da kişilere ve koşullara göre değişir. Mümkünse arşivlerden hatta dosyalardan ve kupürlerden konuşacağı kişi hakkında bilgi toplamalıdır. Mülakatı yapan kişi konuyu açıkladıktan sonra bir süre havadan sudan söz etmeli, daha sonra mülakat başlamalıdır.
- Her ikisini ilgilendiren bir konuyu dile getirerek ya da iltifatta bulunarak havayı yumuşatacak bir giriş tercih edilmelidir. Ancak bu kısım fazla uzatılmadan esas konuyu içeren sorulara geçilmelidir.
- Görüşmeyi yapan kişi (yazar), daha sonra soruları dikkatle dinlemeli, sürekli kendisi konuşarak karşısındakini sıkmamalıdır.
- Mülakat, insan ilişkilerinde bir deneme ve çalışmadır. Kesin ve katı kuralları yoktur; çeşitli aşamalardan geçilerek yapılabilir. Toplanan veriler ve bilgiler, yorum katılmadan yazıya aktarılmalıdır.
Mülakatın Aşamaları Nelerdir?
Mülakat öncesi
Mülakattan önce yapılması gereken hazırlıkları içermektedir. Önce mülakatın konusu ve kiminle yapılacağı belirlenir. Daha sonra mülakatı verecek kişiden randevu alınır. Bunun için mülakatı yapak kişinin kendini tanıtması, mülakatı verecek kişiye sormak istediği konuları önceden özet hâlinde belirtmesi gerekir. Son olarak belirlenen gün ve saatte görüşmeye gidilir.
Hazırlık
Mülakatı yapacak kişinin kendisini hazırlamasıdır.
Bunun için;
- Mülakatı verecek kimse ve konu hakkında bilgi sahibi olmalıdır.
- Bilgi edinme sırasında çeşitli arşivlerden yararlanmalıdır.
- Soracağı soruları düzenlemeli, bir liste oluşturmalıdır.
- Mülakatı veren, soruları net bir şekilde yanıtlamaktan kaçınırsa konuya başka yönden yaklaşmak için elinde yedek soru bulundurmalıdır.
Uygulama Süreci
Mülakatın gerçekleştiği bölümdür. Mülakat sırasında önemli olan, karşı tarafı konuşturmaktır. Mülakatı verenin tedirgin edilmemesi ön koşuldur. Nazik ve özenli olunmalı, karşıdaki dikkatle dinlenmelidir. En çarpıcı ve ağırlıklı soru, sona saklanmalıdır.
Mülakat esnasında genellikle kâğıt ve kalem kullanılarak söylenenler not tutulur. Ancak günümüzde gelişen teknolojiyle birlikte ses kayıt cihazları kullanılmakta, konuşulanlar daha sonra yazıya aktarılmaktadır.
Mülakatın Yazılması
Son aşamayı mülakatın yazıya aktarılması oluşturur. Çalışma sırasında genellikle düzensiz ve çok bilgi toplanır. Ayrıntılar ayıklanmalı, söyleneler mantıklı bir düzene göre sıralanmalı, önemli bilgiler ortaya çıkarılmalı, son olarak bir plan dâhilinde yazıya aktarılmalıdır.
Türk Edebiyatında Mülakat Örnekleri
- Mülakat türü, bizim edebiyatımızda Tanzimat’tan sonra görülmeye başlanmıştır. Ziya Paşa’nın Rüya adlı eserinde karşılıklı konuşma söz konusu olsa da bu, gerçek bir mülakat değildir, kurmaca bir metindir.
- Edebiyatımızdaki ilk mülakat örneği Ruşen Eşeref Ünaydın’ın 1918’de yayımladığı “Diyorlar ki” adlı eseridir.
Edebiyatımızda mülakat türünde yazılan önemli eserlerden bazıları şunlardır:
| ESER | YAZAR |
| Diyorlar ki | Ruşen Eşeref Ünaydın |
| Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülakat | Ruşen Eşeref Ünaydın |
| Edebiyatçılarımız Konuşuyor | Yaşar Nabi Nayır |
| Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar | Mustafa Baydar |
| Bugün de Diyorlar ki | Hikmet Feridun Es |