İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
Halk edebiyatının; anonim halk edebiyatı, aşık tarzı halk edebiyatı ve tekke-tasavvuf edebiyatı olmak üzere üç alt kolu vardır. Bunlardan tekke-tasavvuf edebiyatının kendine has nazım türleri bulunmaktadır. Bu yazımızda tekke tasavvuf şiiri nazım türlerinden biri olan nutuk hakkında bilgi verecek, “nutuk nazım türü nedir?” sorusuna örneklerle yanıt vereceğiz.
Nutuk Nazım Türünün Genel Özellikleri
Edebiyatta nutuk kavramı iki farklı anlamda kullanılır. Bunlardan yaygın olanı, söylev anlamına da gelen kitleleri harekete geçirmek için yapılan coşkulu konuşmalardır. Diğer ise bu yazımızda da konu edindiğimiz tekke-tasavvuf edebiyatı içinde yer alan nazım türüdür.
- En basit tanımıyla nutuk nazım türü Mürşidin ya da bir tarikat büyüğünün, tarikata girecek olan isteklilere, müritlere tarikatın adap ve erkânını, derecelerini öğretmek amacıyla söylediği şiirlerdir.
- Nutuklarda amaç yol göstermek, bilgi vermek olduğu için bu şiirler didaktik özellikler taşımaktadır.
Nutuk Örnekleri
Tekke tasavvuf edebiyatı nazım türü nutuk hakkında örnekler aşağıda verilmiştir.
Örnek-I
Evvel tevhid sürer mürşid dilinden
Erişir canına fazlı Huda’nın
Kurtulursun emarenin dilinden
Erişir canına fazlı Hüda’nın
İkincide verir lâfzatu’llahı
Anda keşfederler sıfâtu’llahı
Hasenat yeter der eder günahı
Erişir canına fazlı Huda’nın
Üçüncüde “Yahu” ismini oku
Garib bülbül gibi durmayıp şakı
Kendi vücudunda bula gör Hakkı
Erişir canına fazlı Huda’nın
Dördüncü esmaya nal olasın
Enal’-Hak sırrına vakıf bulasın
Dahi ölmezden evvel ölesin
Erişir canına fazlı Huda’nın
Gel imdi sen dahi şeyhin haline
Karışasın evliyanın yoluna
Dalasın sen âb-ı hayat gölüne
Erişir canına fazlı Huda’nın
Örnek-II
İy özin insân bilen
Var edeb öğren edeb
İy edeb erkân bilen
Var edeb öğren edeb
Bu edeb ‘atayidür
Âşıka yüz suyıdur
Evliyâlar hûyıdur
Var edeb öğren edeb
Gel Hakk’a olma asî
Tâ gide gönlün pası
Dört kitâbun ma’nîsi
Var edeb öğren edeb
Edeb gerekdür ere
Tâ yolı doğrı vara
Edebsüz olma yire
Var edeb öğren edeb
Edebdür Hakk’a yakîn
Bilür isen Hak hakkın
Edebsüz olma sakın
Var edeb öğren edeb
Edebdür Hakk’a delil
Edebden olma gâfil
Olmayasın bî-hâsıl
Var edeb öğren edeb
Kaygusuz Abdâl uyan
Işkı bil ışka boyan
Şöyle dimişdür diyen
Var edeb öğren edeb