Orhan Kemal Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Hayatı

Orhan Kemal, 15 Eylül 1914 tarihinde Adana’da doğdu. Asıl adı Mehmet Raşit Öğütçü olan sanatçı, “Ahali Cumhuriyet Fırkası”nın kurucusu Avukat Abdülkadir Kemali Bey’in oğludur. Bu partinin kapatılması üzerine Abdülkadir Kemali Bey Suriye’ye kaçmış, babasının yanına giden Orhan Kemal’in öğrenim hayatı yarıda kalmıştır. Orhan Kemal, Beyrut’ta bulaşıkçılık ve matbaa işçiliği yaptı. Bir yıl sonra tek başına Türkiye’ye dönerek babaannesinin yanına yerleşti; Adana’da çırçır fabrikalarında işçilik ve kâtiplik yaptı. 1938’de Niğde’de askerlik yaparken Maksim Gorki ve Nazım Hikmet’in eserlerini okumak, yabancı rejimlerin propagandasını yapmak suçlarından beş yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bursa Cezaevinde Nazım Hikmet ile karşılaşması sanat hayatı için bir dönüm noktası oldu. Hayranı olduğu Nazım Hikmet’in toplumsal gerçekçi görüşlerinden etkilendi, onun teşvikiyle şiir yerine roman ve öyküye yöneldi. Tahliye olduktan sonra Adana’da amelelik ve hamallık yaptı. 1950’de ailesiyle İstanbul’a yerleşti ve geçimini kalemiyle sağlamaya çalıştı. 1966 yılında komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle tutuklansa da beraat etti. 1970’te Bulgar Yazarlar Birliği’nin çağrısı üzerine Sofya’ya gitti. 2 Haziran 1970’te geçirdiği beyin kanaması nedeniyle Sofya’da vefat etti. Cenazesi yurda getirilerek Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.

Orhan Kemal Edebi Kişiliği

• Toplumcu gerçekçi romanın usta yazarlarındandır. Sanatsal kaygıdan uzak, içeriği birinci plana alan, toplumsal gerçekçi eserler yazmıştır.
• Edebiyata şiirle başlamış, Nazım Hikmet’in tavsiyesiyle roman ve hikâyeye yönelmiştir.
• İlk hikayelerinde Orhan Raşit, Raşit Kemali, Bacaksız Orhan takma adlarını kullanmıştır.
• Eserleri; yoksulluk ve ağır işlerde çalışmayla geçen gençlik yıllarından izler taşır.
• Sanayide çalışan işçilerin, gecekondu bölgelerinde oturan alt kesimdeki İnsanların yoksulların, Adana yöresindeki toprak ve fabrika işçilerinin, kırsal kesim insanının, geçim sıkıntısı çeken memurların zorlu yaşam koşullarını konu edinen roman ve hikayeler yazmıştır.
• Çıkar çatışmaları, güçlülerin güçsüzleri ezmesi, iş için köyden kente gidenlerin karşılaştıkları sorunlar, haraç yiyen ırgat başları, çocuklarını okutmaya çalışan fakir kesimin günlük yaşamı yazarın sıkça işlediği konular arasındadır.
• Günlük konuşma diliyle yazdığı eserlerinde karakterleri kendi çevresinden seçmiş ve yöresel ağızlarıyla konuşturmuştur.
• Güçlü gözlem gücü, özgün ve yalın anlatımı vardır.
• Patronlar, tarım ve endüstri işçileri, sınıf atlama çabasındaki orta tabaka insanı, dilenciler, çöpçüler, evden kaçmış çocuklar, vapurlarda ve köşe başlarında satıcılık yaparak evini geçindirmeye çalışan çocuklar, kadınlar, yaşlılar, memurlar, çıkarcılar, namuslular, satılmışlar eserlerindeki kahramanlardır.
• Roman ve hikayelerindeki olay örgüsü genellikle yaşadığı coğrafya olan Çukurova’da ve İstanbul’un kenar mahallelerinde geçmektedir.
• Eserlerinde anlattığı yoksul işçiler gibi o da hayatı boyunca edebiyat işçiliği yapmış; kalemiyle geçindiği için gazetede yayımlanmak üzere roman ve senaryolar yazmıştır.
• Eserleri adeta Türkiye’nin sosyal değişiminin bir panoramasıdır. Köylüler üzerinden sömürüyü ve insani değerlerin nasıl yok edildiğine vurgu yapan Orhan Kemal, eserlerinde Cumhuriyetle birlikte toplumun yaşadığı değişime ayna tutmuştur.
• Marksist ideolojiden beslenen sınıfsal çatışmayı ele alması, eserlerinin karakteristik özelliğidir.
• “Baba Evi”, “Avare Yıllar”, “Dünya Evi” ve “Cemile” adlı romanlarında kendi hayatından derlediklerini konu edinmiştir. Anılarından esinlenerek yazdığı bu eserler “otobiyografik roman” özelliği taşımaktadır.
• Yazarın “72. Koğuş”, “Murtaza”, “Eskici ve Oğulları”, “Kardeş Payı” adlı eserleri tiyatroya da uyarlanmıştır.
• Kimi romanlarını para kazanmak kaygısıyla, Türk sinemasının senaryo ihtiyacını karşılamak için yazmıştır.

Orhan Kemal’in Eserleri

Roman: Baba Evi, Avare Yıllar, Murtaza, Cemile, Bereketli Topraklar Üzerinde, Hanımın Çiftliği, Eskici ve Oğulları, Gurbet Kuşları, Suçlu, Devlet Kuşu, Vukuat Var, Gâvurun Kızı, Dünya Evi, El Kızı, Sokakların Çocuğu, Kanlı Topraklar, Müfettişler Müfettişi, Kaçak, Tersine Dünya, Arkadaş Islıkları, Üç Kâğıtçı, Yalancı Dünya, Evlerden Biri, Milyoner, Bir Filiz Vardı, Kötü Yol, Sokaklardan Bir Kız, Küçücük, Serseri Milyoner, Suçlu

Hikâye: Ekmek Kavgası, Sarhoşlar, Çamaşırcının Kızı, 72. Koğuş, Grev, Arka Sokak, Kardeş Payı, Babil Kulesi, Dünyada Harp Vardı, Mahalle Kavgası, İşsiz, Küçükler ve Büyükler, Önce Ekmek, İncinin Maceraları, Arslan Tomson

Tiyatro: İspinozlar, 72. Koğuş

Anı: Nazım Hikmet’le Üç Buçuk Yıl

İnceleme: Senaryo Tekniği ve Senaryoculuğumuzla İlgili Notlar