İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
Sürrealizm (gerçeküstücülük) yirminci yüzyılın başlarında Fransa’da Andre Bretone tarafından ortaya atılmış ve sonradan bütün Avrupa’ya yayılmış bir sanat akımıdır. Bu akımın temelini Sigmund Freud’un insanda cinsiyet duygusu ile ilgili düşüncelerini oluşturur. Sürrealistler, sanatçının iradesini şiirden uzaklaştırarak kendisini tesadüflerin kucağına bırakmasıyla gerçek şiire varılabileceğine inanırlar. Sürrealizme göre insan kapalı bir kutudur. Ne olduğunu gösterebilmesi için aklın, mantığın, gelenek ve göreneklerin etkisinden sıyrılmalıdır. Bunun için insanın kendisini her türlü sosyal ve ahlaki bağlardan kurtarmasını, gerçek anlamda, iç benliğinde özgür olmasını savunurlar.
Sürrealizm Akımının Genel Özellikleri
- Vezin ve kafiyeyi reddetmişlerdir. Bu yönleriyle “Garipçileri” etkilemişlerdir. Edebiyatımızdaki tekerlemeler, kimi halk oyunlarındaki olağan dışı kişi ve olaylar, tasavvuf şiirindeki bazı özellikler sürrealist özelliktedir.
- Bilinçaltının serbest çağrışımlarla ifade edilmesini temel ilke olarak benimsemişlerdir.
- Sürrealistler, varlığımızın bilinmeyen esrarlı taraflarını ortaya çıkarabileceklerini savunurlar.
- Gerçek düşünce ve davranışları öğrenmek için bunların aklın, dinin ve geleneklerin etkisinden kurtulması gerektiğini ifade etmişlerdir.
- Çağrışım yöntemi uygulanmış, hipnotizma ön plana çıkarılmıştır.
- Şiirin iç akışını bozduğu düşüncesiyle noktalama işaretlerini önemsememişlerdir.
- Yer yer roman ve tiyatroda görülse de asıl etkisini şiir türünde göstermiş bir akımdır.
Sürrealizmin İlkeleri Nelerdir?
- Akla karşı olma ve bilinç altını esas alma: Sürrealizme göre gerçeğin kaynağı bilinçaltıdır. Aklın ürünü olan ahlâkî ve toplumsal değerler bilinç altının ortaya çıkmasını engeller. Bilinç altının ortaya çıkmasıysa rüya ile mümkündür.
- Edebiyatı otomatik yazı olarak görme: İnsan (yazar) iç ben’inin emirlerini kâğıda geçiren bir otomattır. Otomatik yazıda, noktalama işaretlerine, yazım kurallarına da gerek yoktur. Çünkü bunlar bilinç altının ortaya çıkmasını engeller.
- Harikulâde olana ilgi: Harikuladelik; insan aklının ve mantığının aşılması işidir.
- Rüyayı önemseme: Sürrealistlerin temel çağrışımlarından biri rüyadır. Rüya bilinç altının ortaya çıkmasını, bu dünyanın sırlarını imkânı verir.
- Çılgınlığa yönelme: Sürrealistler, bunaklara, uyuşturucu madde kullananlara ve paranoyalara özel ilgi duyarlar. Çünkü bunlar aklın kontrolünde değillerdir.
- Çocukluğa dönüş: Çocukluk insan hayatının en hür, en serbest, en gerçekçi dönemidir. Zaten sanatta bir oyundur; bu oyunu da en güzel çocuklar oynarlar
- Yeni ve şaşırtıcı bir dil: Sürrealistler geçmişte kullanılagelen tüm dil kurallarıyla alay ederler, onlara göre edebiyat, dilin ihlalidir. Alışılmışın dışında bol mecazlı bir dilleri vardır.
Sürrealizm Akımın Temsilcileri Kimlerdir?
Dünya edebiyatında sürrealizm akımın temsilcileri şunlardır:
- Andre Bretone
- Benjamin Perret
- Rase Crevel
- Luis Aragon
- Paul Eduard
Edebiyatımızda ise Garipçiler ve İkinci Yeni olarak bilinen edebi anlayışın temsilcileri sürrealizmden etkilenmiştir. Türk edebiyatında sürrealizm akımın temsilcileri şunlardır: